کمبود ۳۰هزار پزشک متخصص در کشور
آوانس وزارت بهداشت به متخصصانی که به مناطق محروم می‌روند
22 تير 1398 ساعت 11:28
کمبود پزشک متخصص؛ یکی از دغدغه‌های همیشگی نظام بهداشت و درمان کشور بوده؛ دغدغه‌ای که می‌تواند چالش‌های زیادی را به‌ویژه در مناطق محروم و کم‌برخوردار برای "سلامت" و "درمان" مردم ایجاد کند. حال باید پرسید چند پزشک متخصص در کشور وجود دارد و برنامه وزارت بهداشت برای توزیع عادلانه آنها و افزایش تدریجی تعداد متخصصان پزشکی چیست؟
به گزارش پایگاه خبری خبردارو، به نقل از ایسنا، دکتر بهزاد کلانتری- مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت درباره نحوه توزیع پزشکان متخصص در کشور، گفت: توزیع متخصص در کشور بر اساس آیین‌نامه‌ای انجام می‌شود که از سوی وزیر بهداشت ابلاغ شده، در هر دو تا سه سال هم با توجه به شرایط کشور مورد بازنگری قرار گرفته و اصلاحاتی بر رویش انجام می‌شود که به نفع مردم و پزشکان باشد. آخرین اصلاحی که بر روی این آیین‌نامه انجام شد، مربوط به سال گذشته است که تیمی از معاونت درمان نظرات کارشناسی‌شان را ارائه دادند. سپس آقای دکتر هاشمی- وزیر وقت بهداشت نیز تیم پنج نفره‌ای را برای اعلام نظر بر روی این آیین‌نامه تشکیل داد که نهایتا آیین‌نامه‌ای که ملاک توزیع نیروی انسانی سال گذشته و امسال است، ابلاغ شد.
پزشکان متخصص چگونه در کشور توزیع می‌شوند؟
وی افزود: در آیین‌نامه توزیع متخصصان، گروه‌های پزشکی متعدد، در اولویت‌های خانواده شهدا و ایثارگران، زنان متاهل دارای فرزند، مردان متاهل، سپس زنان مجرد و در نهایت مردان مجرد تقسیم می‌شوند. این پنج گروه با امتیازاتی که کسب می‌کنند، برای توزیع رقابت کرده و توزیع بر اساس امتیازشان انجام می‌شود. به عنوان مثال بومی بودن بالاترین امتیاز را دارد و مثلا اگر کسی بومی فارس باشد، ۳۰ امتیاز دریافت می‌کند. در عین حال سیستم توزیع هم دستی نیست و به صورت سیستمی بر اساس جمع امتیازات متخصصین انجام می‌شود. انتخاب محل نیز سیستمیک است؛ به‌طوری که متخصص بر اساس امتیازش و شهرهایی که انتخاب کرده، به صورت سیستمیک یک شهر برایش انتخاب می‌شود. این فرآیند، سیستمی شبیه به کنکور دارد.
کلانتری با بیان اینکه در این آیین‌نامه تمام جزییات درباره نحوه توزیع نیروی انسانی، نحوه انتقال یا جابجایی، نحوه توزیع پزشک در مناطق محروم و... تشریح شده است، افزود: حال برای اینکه توزیع پزشک در برخی شهرها متمرکز نشود، این آیین‌نامه هر دو تا سه سال یکبار بازنگری می‌شود و ممکن است در هر بازنگری، محدودیت توزیع متخصص در شهرهای بزرگ، بیشتر شود و برعکس امتیازات شهرهای کوچک بالاتر رود. به عنوان مثال ممکن است فردی که به مناطق محروم ویژه می‌رود، مدت طرحش از چهار سال به ۲۱ ماه و دو سال به یکسال در شهرهای محروم ویژه کاهش یابد. با این اتفاق مناطق محروم نیز دارای پزشک می‌شوند.
سهمیه ۳۰ درصدی برای جذب پزشک متخصص در شهرهای محروم
وی همچنین گفت: البته قانون دیگری هم برای توزیع متخصص در مناطق محروم داریم؛ در سال ۱۳۸۹ قانون عدالت آموزشی تصویب شد و بر اساس آن به وزارت بهداشت اجازه داده شد که برای استفاده مناطق محروم، ۱۰ درصد سهمیه مازاد ایجاد کند؛ به این معنی که اگر سالانه ۳۰۰۰ متخصص جذب می‌شود، ۳۰۰ نفر هم مازاد بر آنها به عنوان سهمیه مناطق محروم جذب شود. این قانون در سال ۱۳۹۲ بازنگری شد و ۱۰ درصد، به ۳۰ درصد ارتقاء یافت که برای مناطق محروم است. بر این اساس وقتی فرد امتحان می‌دهد، می‌تواند سهمیه مازاد مناطق محروم را انتخاب کند و وقتی آن را انتخاب کرد، به این معنی است که قواعد آن قانون را پذیرفته است.
مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت ادامه داد: حال یکی از قواعد این قانون این است که هر کس که به این مناطق رود، باید سه برابر مدت تحصیلش در آنجا باشد. همچنین امکان جابجایی در طول مدت تعهد ممنوع است، قوانینی چون تابعیت از همسر را هم نمی‌توانند استفاده کند و هر کسی هم که از این قانون استفاده کند، پزشک همان جایی است که انتخاب کرده است. بر این اساس مدرک پزشکی‌اش زمانی آزاد می‌شود که کل دوره تعهدش تمام شده باشد. در غیر این صورت نمی‌تواند دانشنامه پزشکی دریافت کند.
طرح اجباری پزشکان حذف می‌شود؟
کلانتری با بیان اینکه البته متخصصان مناطق را بر اساس آنچه در دفترچه می‌آید، انتخاب می‌کنند، افزود: حال به این صورت سال به سال که پزشک جذب می‌کنیم، نقاط محروم‌مان هم پر می‌شود. بنابراین با سهمیه مازاد مناطق محروم، می‌توانیم به فکر کم کردن زمان تعهدات و سهیمه‌های آزاد باشیم. بر همین اساس در سال گذشته در رشته‌هایی مانند داخلی، اطفال و روان‌پزشکی ۲۰ درصد از میزان تعهدات‌شان کسر شد. در این صورت به تدریج به سمت حذف طرح عام می‌رویم. اگر بتوانیم با سهمیه مازاد نقاط محروم را پر کنیم، طرح، داوطلبانه شده و طرح اجباری حذف می‌شود.
کلانتری با بیان اینکه طرح عام تخصص به میزان مدت تحصیل است، گفت: در این بخش ما مناطقی که را نیاز به متخصص دارد، در سامانه مشخص می‌کنیم و افراد می‌توانند از میان آنها یک شهر را برای گذراندن طرح خود انتخاب کنند. به عنوان مثال در سامانه مشخص می‌کنیم که دانشگاه علوم پزشکی اهواز به سه متخصص جراح اعصاب نیاز دارد، این در سیستم مکانیزه ما ثبت می‌شود و پزشکان بر اساس آن، انتخاب می‌کنند و بر اساس امتیازشان یکجا برایشان از طریق سامانه انتخاب می‌شود.
سالانه چند پزشک متخصص در کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند؟
وی ادامه داد: در حال حاضر سالانه حدود ۲۵۰۰ تا ۲۶۰۰ نفر فارغ‌التحصیل تخصص داریم که برای توزیع به ما معرفی می‌شوند. از این تعداد حدود ۴۰۰ تا ۴۵۰ نفرشان در قالب سهمیه مازاد مناطق محروم هستند که محل خدمت‌شان مشخص است. تعدادی از آنها مامور آموزشی در ارگان‌هایی چون تامین اجتماعی، پزشکی قانونی و... هستند که بعد از تحصیل به همان ارگان بازمی‌گردند و تعدادی هم جزو تعهد عام هستند. بنابراین ما سالانه حدود ۱۷۰۰ تا ۱۸۰۰ نفر متخصص در قالب تعهد عام توزیع می‌کنیم. در حال حاضر در مجموع کل نیروهای طرحی متخصصی که در دانشگاه‌های علوم پزشکی شاغل هستند، حدود ۶۰۰۰ نفر هستند که اغلب‌شان هم در مناطق محروم فعالیت می‌کنند.
علت کمبود مقطعی پزشکان متخصص در برخی شهرهای محروم
کلانتری با اشاره به وضعیت کمبود پزشک متخصص در کشور، اظهار کرد: بالاخره نیازها اضافه شده، جمعیت رشد کرده، آگاهی مردم بالاتر رفته و بیشتر به پزشک متخصص و فوق‌تخصص مراجعه می‌کنند. بنابراین میزان تقاضا افزایش یافته است و با توجه به چرخه توزیع نیروی متخصص، ممکن است گاهی دچار کمبود نیروی تخصصی در برخی مناطق شویم. ما بر اساس اطلاعات کمبود در مناطق‌مان که در سامانه مشخص می‌شود، در شهریور هر سال با معاونین درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی نیازها را استخراج می‌کنیم. قرار است امسال این اقدام را با روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی و معاونین درمان آنها انجام دهیم. در این اقدام وضعیت نیروی انسانی تخصصی در بیمارستان‌های کشور را با جزییات در سامانه ثبت می‌کنیم و بر اساس آن توزیع متخصصین را انجام خواهیم داد.
شاخص پزشک متخصص در کشور و برنامه‌ریزی برای ۱۴۰۴
وی با اشاره به میزان نیروهای تخصصی در کشور، گفت: طبق مطالعات ما در کشور شاخص نیروی پزشکی تخصصی به طور متوسط ۰.۵ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت است. طبق برنامه‌ریزی‌هایمان برای ۱۴۰۴ باید شاخص نیروی انسانی را به طور متوسط و در مجموع کل متخصصین، به ۰.۹ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر برسانیم. همچنین شاخص کل نیروهای پزشکی اعم از عمومی، متخصص و فوق‌تخصص در کشور ۱.۱ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت است. این شاخص در کشورهای مختلف، متفاوت است. در کشورهایی مانند ایران این شاخص بین ۱.۵ تا ۱.۷ در هر ۱۰۰۰ نفر است و در کشورهای اروپایی به ۲.۵ تا ۳ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر هم می‌رسد. به هر حال در کشور ما منابع در همین حد است و شاخص‌هایمان هم با کشورهای اروپایی فرق دارد. به عنوان مثال در کشورهایی که سه پزشک به ازای هر ۱۰۰۰ نفر دارند، استانداردهای ویزیت و پرداخت‌شان متفاوت است، ما آن شرایط را نداریم که بگوییم باید به شاخص‌های کشورهای اروپایی برسیم. البته باید طی ۲۰ سال آینده به این سمت حرکت کنیم، اما نه اینکه بگوییم پنج سال دیگر به آنها برسیم. زیرا امکانش وجود ندارد.
چند پزشک متخصص و فوق‌تخصص در کشور داریم؟
کلانتری با بیان ایکه برای رفع نیاز کشور به پزشک متخصص، مطالعاتی را انجام داده‌ایم، اظهار کرد: در حال حاضر در تمام بیمارستان‌های کشور، اعم از خصوصی، دولتی، تامین اجتماعی و... و در قالب قراردادی، استخدامی، طرحی و... و. ۳۷۰۰۰ پزشک متخصص و فوق‌تخصص داریم که باید این تعداد به ۶۲۰۰۰ نفر برسد تا بتوانیم به شاخص ۰.۸ برسیم. بنابراین باید برای تربیت آنها برنامه‌ریزی شود تا ۳۰ هزار پزشک به مجموع پزشکان متخصص فعلی اضافه شود.
وضعیت اجرای "ماندگاری" و "مقیمی" پزشکان
وی درباره لزوم قرار دادن مشوق‌های مالی، اداری مانند تسهیل شیف‌بندی‌ها و ساعات کاری و... برای پزشکان متخصص، جهت حضور در مناطق محروم و کم‌برخوردار، گفت: ما چنین مشوق‌هایی را داریم؛ مانند مشوق‌هایی که در زمینه پرداخت ماندگاری در مناطق محروم یا پرداخت مقیمی به پزشکان قرار داده شد. تامین امکانات رفاهی در طرح ماندگاری نیز از دیگر مشوق‌هایی است که وزارت بهداشت برای پزشکان قرار داده است؛ به‌طوری که دانشگاه‌ها را ملزم کرده‌ایم که حداقل امکانات رفاهی را برای زندگی متوسط باید برای متخصصان ایجاد کنند؛ حال چه قرار باشد متخصص در داخل بیمارستان اقامت داشته باشد و چه خارج از بیمارستان. همچنین در ماندگاری، پرداخت‌ها بر اساس رشته و تخصص متفاوت بوده و از ۱۷۰ هزار تومان تا دو برابر این عدد متغیر است. در عین حال در ماندگاری یک ضریب ترجیحی هم تعریف شده که به این معنی است که پزشکانی که به مناطق محروم می‌روند، اگر خدمتی را که K۳۰ است، ارائه دهند، برای آنها میزان K در ۱.۶ ضرب می‌شود. در طرح مقیمی هم مشوق‌هایی را برای پزشکان قرار داده‌ایم که از هر شیفیتی ۵۰۰ هزار تومان تا ۷۰۰ هزار تومان متفاوت است که این عدد علاوه بر حقوق و کارکرد پزشک به او پرداخت می‌شود.
"مقیمی" پزشکان در بیمارستان‌ها و چند تغییر
پیگیری پزشکی از راه دور برای بیمارستان‌ها
کلانتری با اشاره به جزییات طرح مقیمی پزشکان در بیمارستان‌ها، گفت: در سال گذشته تغییراتی در مقیمی انجام دادیم؛ به‌طوری که مقیمی پزشکان را باید به بیمارستان‌ها آموزشی محدود کرده و اعلام کردیم که مقیمی باید فقط در بیمارستان‌های آموزشی و فقط برای کد ۷۲۴ و ۲۴۷ یعنی سکته مغزی و قلبی و برای مادران پرخطر وجود داشته باشد. مقیمی را بیشتر به سمت بیمارستان‌های درمانی بردیم و این طرح ساماندهی شد. بر روی حضور پزشکان و کارکردشان نیز سخت‌گیری‌هایی انجام شد. در عین حال امسال هم ساماندهی بیشتری در این زمینه انجام می‌دهیم؛ به طوری که به سمتی می‌رویم که با همکاری سازمان اورژانس کشور، دیسپچ پزشکان متخصص را به صورت متمرکز در ۱۰ قطب ایجاد کنیم تا برخی پزشکان در آنجا مستقر شده و بیمارستان‌ها را به صورت از راه دور و با امکانات تله‌مدیسین راهنمایی کنند.
استقرار پرونده الکترونیک سلامت در بیمارستان‌ها چه فایده‌ای دارد؟
مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت تاکید کرد: در عین حال امسال به دنبال راه‌اندازی بحث تله‌مدیسین هستیم. این اقدامات باعث صرفه‌جویی می‌شود. بنابراین حتما نباید پزشک را در جایی مستقر کنیم، بلکه می‌توانیم با امکانات تله‌مدیسین از آنها بهره بریم که در دنیا هم همین اتفاق افتاده است. به عنوان مثال در حوزه رادیولوژی یا پاتولوژی در دنیا هم اینگونه عمل کرده‌اند؛ به‌طوریکه پزشک در مرکز یا بیمارستان بزرگ مستقر می‌شود و خدمات را از همان‌جا ارائه می‌دهد. به عنوان مثال در حال حاضر که پرونده الکترونیک سلامت راه افتاده، می‌توان پرونده بیمار را به صورت الکترونیک به پزشک ارجاع داد و پزشک خدمت مشاوره‌ای خود را ارائه دهد. حال اگر تشخیص داد باید بر بالین بیمار حاضر شود و برنامه حضورش را می‌چیند. این اقدامات باعث می‌شود که با توجه به محدودیت منابع، هزینه‌ها را کنترل کنیم.
وی درباره استقرار پرونده الکترونیک سلامت در بیمارستان‌ها نیز گفت: پرونده الکترونیک سلامت در بیمارستان‌ها مستقر بود، اما در حال حاضر ارتقاء پیدا کرده است و قابلیت اتصال به سطح پایین‌تر یا سطوح موازی را هم دارد. بر این اساس پرونده الکترونیک فرد تشکیل می‌شود و تمام سوابق بیمار در سطح یک، دو و سه ثبت می‌شود. یعنی فرد به سطح یک مراجعه می‌کند، پرونده الکترونیک سلامت برایش تشکیل می‌شود و خدماتی که به او ارائه شده در پرونده ثبت می‌شود. حال اگر فرد به متخصص ارجاع شود، به سطح دو می‌آید و پزشک می‌تواند اطلاعات سطح یک بیمار را ببیند و اقدامات درمانی او هم در پرونده ثبت می‌شود. نهایتا ممکن است بیمار به بیمارستان ارجاع شود که باز هم همین فرآیند انجام می‌شود. پرونده بستری که تشکیل شد، بیمار خدمات را دریافت و ترخیص می‌شود و مجددا اطلاعات درمانش در پرونده الکترونیک سلامت ثبت می‌شود.
بیشترین کمبود پزشک متخصص در کدام رشته‌هاست؟
کلانتری در ادامه صحبت‌هایش با بیان اینکه بیشترین کمبود نیروهای تخصصی پزشکی در رشته‌هایی مانند رادیولوژی، پاتولوژی، جراحی اعصاب، به‌ویژه در شهرهای کوچک وجود دارد، گفت: البته گاهی این کمبودهای به دلیل گپ‌هایی که در چرخه توزیع است، به وجود می‌آیند. به عنوان مثال از زمانیکه طرح یک پزشک در یکی از شهرها تمام می‌شود تا زمان توزیع مجدد، ممکن است کمبودهایی حس شود، اما برنامه‌ریزی ما حل این کمبودهاست.
وی تاکید کرد: در عین حال ما متخصص را به شهری می‌فرستیم که بیمارستان در آن وجود داشته و پزشک قادر به ارائه خدمت باشد. به هر حال بیمارستان‌های کشور سطح‌بندی دارند و ما بر اساس سطح‌بندی، توزیع نیرو را انجام می‌دهیم. بر این اساس بیمارستان‌های کوچک فقط رشته‌های مادر مانند داخلی، اطفال، جراح عمومی و زنان را می‌خواهند. حال هر چه بیمارستان بزرگ‌تر و تخصصی‌تر می‌شود، رشته‌های تخصصی هم در آن بیشتر می‌شود. به عنوان مثال نمی‌توانیم به همه شهرهای کردستان، متخصص جراحی اعصاب دهیم، زیرا امکانات جراحی اعصاب وجود ندارد و فقط می‌توانند بیمار سرپایی ببینند. بر همین اساس سطح‌بندی کرده‌ایم. حال اگر بیماری نیازمند این خدمات بود یا با امداد هوایی یا با آمبولانس به صورت زمینی به سطح بالاتر ارجاع داده می‌شود. بنابراین مبنای تامین و توزیع نیروی تخصصی انسانی، سطح‌بندی خدمات و نظام ارجاع است. بر همین اساس است که می‌گوییم تعداد پزشک متخصص باید از ۳۷۰۰۰ به ۶۲۰۰۰ نفر برسد. ما بر اساس سطح‌بندی خدمات، سطح‌بندی منابع و نظام ارجاع و پزشکی خانواده این را مطرح می‌کنیم.
منبع:ایسنا
کد مطلب: 412