پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی ایران موفق به ساخت دارویی کاملا طبیعی برای درمان زگیل‌های دهانی و تبخال، بیماری‌های گوارشی و آنفلوآنزا شدند؛ مواد موثره این دارو از گیاه آرنبیا اکروما و پرده آمونیوتیک –داخلی‌ترین بخش جفت- به دست آمده و در فاز آزمایشگاهی اثرگذاری آن بر مهار ویروس‌های هرپس سیمپلکس، گونه اول روتا ویروس و آنفلوآنزا به اثبات رسیده است. حق انحصاری این دستاورد که حاصل کارگروهی متخصصان داروساز، ویروس‌شناس، زنان و زایمان و کارشناسان علوم آزمایشگاهی است، با کمک یک شرکت دانش‌بنیان در آمریکا ثبت شده است.
به گزارش پایگاه خبری خبردارو، دکتر محمد مهدی ثقفی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و درس آموخته رشته Biomedical Pharmacy در مورد ایده اولیه این پژوهش گفت: امروزه نسل جدیدی از داروها برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود که در دسته بایوژن دراگها قرار می گیرند. اصطلاح بایوژن دراگ در خصوص این دسته از داروها به این مفهوم است که ماده مؤثره این داروها از طبیعت به دست می‌آیند.
وی با اشاره به اثربخشی بیشتر این داروها در درمان بیماری‌ها، افزود: مثال این موضوع در خصوص آسپرین است؛ ماده اولیه آسپرین یعنی سالیسیلات از درخت بید سفید استخراج می شود و با انجام واکنش‌هایی تبدیل به آسپرین می شود. مثال دیگر گالانتامین و یا تاکسول است که یک ترکیب دی‌ترپنی با ساختاری پیچیده است که غالباً از گیاه سرخدار استخراج می شود. این ماده در حال حاضر به عنوان مهم‌ترین ترکیب طبیعی ضدسرطان با مکانیسمی متفاوت از سایر داروهای مشابه در این زمینه، در سراسر دنیا برای درمان انواع سرطان‌ها استفاده می شود.
ثقفی گفت: اساس این پژوهش نیز بر بهره مندی از پتانسیل طبیعت استوار است و از خواص گیاهی به نام آرنبیا اکروما که پیش از این تاثیر آن بر باکتری ها و قارچ‌ها مشاهده شده بود، استفاده شد.
وی افزود: دو ماده مؤثر در این دارو آلکانین و شیکونین هستند که با ترکیب مواد حاوی فاکتورهای ضدالتهابی که از پرده آمنیوتیک استحصال شده، به این دارو رسیدیم.
این متخصص Biomedical Pharmacy با بیان اینکه فاکتورهای رشدی که در پرده آمونیوتیک وجود دارند، موجب پایداری و اثربخشی دارو و همچنین جلوگیری از عوارض ناخواسته آن می شوند، ادامه داد: اهمیت این پژوهش در ارائه ایده‌ای است که دیدگاه و روش جدیدی را در درمان اکثر بیماری های ویروسی برای ما باز می کند و خوشبختانه می توانیم مدعی باشیم در دنیا برای اولین بار به این دستاورد رسیده‌ایم.
سمیت پایین و سازگاری مطلوب مهم ترین ویژگی داروهای طبیعی
دکتر سید حمید رضا منوری، ویروس شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز با اشاره به خاصیت مهاری داروی به دست آمده، اظهار کرد: در این پژوهش ویروس هایی انتخاب کردیم که بیماری‌زایی‌های متفاوتی می‌توانند ایجاد کنند یعنی هم از DNA ویروس‌ها -ویروس‌هایی که ژنوم‌ها یا ماده ژنتیکی آنها از DNA تشکیل شده‌اند- و هم از RNA ویروس‌ها انتخاب شدند.
وی ادامه داد: عصاره گیاهی که در این دارو استفاده کردیم، از گیاه آرنبیا اکروما به دست آمده که به همراه یکسری از مکمل های دیگر و همچنین مایع پرده آمنیوتیک که هر کدام خواص خودشان را دارند به دنبال آن بودیم تا با ترکیب آنها هم افزایی ایجاد کرده و در نهایت اثرات ضدویروسی ترکیب به دست آمده، بررسی شوند.
دکتر منوری خاطرنشان کرد: در این پروژه تنها به فکر انتشار مقاله نبودیم، چون به اهمیت موضوع واقف بودیم؛ بنابراین با همفکری که انجام گرفت و با همکاری یک شرکت دانش بنیان موفق شدیم حق انحصاری آن را در آمریکا به ثبت برسانیم.
این ویروس شناس گفت: استفاده از ترکیبات گیاهی به دلیل سمیت بسیار پایین و سازگاری مطلوب از اهمیت و توجه بسیار زیادی در دنیا برخوردار است. به طوری‌که در ژاپن، استرالیا و آمریکا درآمدی که از گیاهان دارویی به دست می آورند، با درآمد حاصل از گیاهان شیمیایی برابری می‌کند.
وی با بیان اینکه داروی شیمیایی عوارض جانبی و پیچیدگی های خاص خودش را دارد، افزود: خواص و ترکیبات آلی و معدنی گیاهانی که در ایران می‌رویند، بسیار غنی‌تر از گیاهان اروپایی است. بنابراین اگر بتوانیم از مجرای علمی خواص این گیاهان را که در دسترس‌مان هستند، بررسی کنیم بسیار ارزشمند است.
عوارض زیاد و اثربخشی ضعیف داروهای شیمیایی در بیماری‌های ویروسی
در ادامه دکتر احمد توکلی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دیگر ویروس‌شناس این پژوهش، گفت: داروهای شیمیایی که در بازار برای درمان بیماری‌های ویروسی وجود دارند، ضمن اینکه عمدتا با عوارض قابل توجهی همراه هستند، گاهی اوقات اثربخشی لازم را هم ندارند.
وی افزود: این موضوع به عنوان دغدغه مهمی در گروه ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی ایران محسوب می‌شود، بنابراین در این پژوهش سراغ داروهای جایگزین طبیعی رفتیم؛ چرا که معتقدیم داروهای مبتنی بر طبیعت، سازگاری بهتری با بدن انسان دارند.
دکتر توکلی با بیان اینکه وقتی ما از داروهای غیرشیمیایی یعنی طبیعی استفاده می‌کنیم، مکانسیم عملکرد ضد ویروسی آنها به دلیل تنوع و تعدد اجزای تشکیل دهنده آنها، طیف وسیع‌تری دارد، افزود: پیش بینی می‌شود داروهای طبیعی بتوانند در مراحل مختلف از تکثیر ویروس مداخله کنند؛ اما زمانی که از یک ترکیب یا داروی شیمیایی استفاده می شود، منحصرا بر روی یک ساختار خاص ویروسی یا یک مرحله مشخصی از تکثیر ویروس اثر خواهد کرد.
وی گفت: یکی از ویروس‌های مورد مطالعه در این پژوهش هرپس سیمپلکس است، این ویروس دو گونه دارد؛ گونه اول باعث زگیل‌های دهانی و تبخال و گونه دوم هم موجب زگیل‌های تناسلی می شود که انتخاب ما گونه اول این ویروس بود که مشکلات زیادی هم در دنیا ایجاد کرده است. مضاف بر اینکه این ویروس به غیر از ضایعات دهانی می‌تواند بیماری‌های نادر اما خطرناک مثل نابینایی، آنسفالیت و عفونت‌های نوزادی نیز ایجاد کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه دومین ویروس مورد مطالعه روتا ویروس است که بیماری‌های گوارشی مخصوصا در کودکان زیر پنج سال ایجاد می‌کند، افزود: البته برای مهار این ویروس در برخی کشورها واکسیناسیون انجام می شود، اما عملکرد صد در صدی ندارد. چون عوامل ژنتیکی در ایجاد پاسخ ایمنی نسبت به این واکسیناسیون موثر هستند.
این ویروس شناس بیان کرد: پس مشکل با واکسیناسیون به طور کامل حل نخواهد شد و از سوی دیگر هیچ دارویی برای درمان عفونت روتا ویروس وجود ندارد، پس هر تلاشی در این زمینه ارزشمند است.
وی ادامه داد: سومین ویروس مورد مطالعه هم ویروس آنفلوآنزا است که هر ساله مشکلات فراوانی برای سلامت جامعه ایجاد کرده و هزینه های فراوانی بر اقتصاد کشور تحمیل می کند.
توکلی با بیان اینکه ویروس‌های مورد مطالعه در این پژوهش هر کدام نماینده یک طیفی از بیماری‌های بالینی هستند، افزود: انتخاب این سه ویروس بر اساس شرایط آزمایشگاهی ما در گروه ویروس‌شناسی انجام شد، البته مشکلاتی هم در این مسیر وجود داشت که با همفکری اساتید و همکاران مرتفع کردیم.
این ویروس‌شناس با اشاره به کم بودن فعالیتهای تحقیقاتی در مورد ویروس‌ها در مقایسه با سایر پاتوژن‌های عفونی نظیر باکتری‌ها، گفت: در مورد باکتری‌ها، پژوهش های قابل توجهی انجام شده و مقالات فراونی هم در این زمینه به چاپ رسیده، اما در زمینه ویروس ها اینطور نیست، چون کار تحقیقاتی بر روی ویروس‌ها مشکل است. ویروس‌ها فوق‌العاده کوچک هستند و حتی با میکروسکوپ‌های معمولی هم دیده نمی‌شوند. همچنین شرایط کشت آنها بسیار سخت است.
وی افزود: برنامه داریم نواقص این پژوهش در آینده مرتفع شود و بعد از طی شدن فازهای حیوانی و انسانی به تولید برسیم.
پرده آمنیوتیک و نقش آن در ساخت دارو و درمان بیماری‌ها
دکتر شهناز احمدی، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران که مسئولیت تهیه پرده آمنیوتیک برای این پژوهش را به عهده داشته است، اظهار کرد: پرده آمنیوتیک داخلی‌ترین قسمت جفت بوده و حاوی فاکتورهایی است که به رشد بافت کمک می‌کنند.
وی با بیان اینکه فاکتورهای متعدد ضدالتهابی، مهار کننده و سلول‌های بنیادی در پرده آمنیوتیک وجود دارند، افزود: پرده آمنیوتیک با ضخامت بسیار کم، فاقد عروق است و از سه قسمت تشکیل شده؛ قسمت خارجی سلول‌های اپیتلیالی قرار دارند که یکسری فاکتورهای رشد را ترشح می‌کنند مانند فیبروگل سیپروفکتر، اپیدرمی و فاکتور رشد آندومتری عروقی. بخش میانی پرده آمنیوتیک هم سرشار از فاکتورهایی مثل کلاژن، الاستاز، فیبرونکتین، لامینین و گلیکوزآمینوگلیکان است. داخلی‌ترین قسمت پرده هم فاکتور رشد تغییردهنده بتا ترشح می‌کند.
احمدی با اشاره به کاربرد پرده آمنیوتیک در پیوند قرنیه چشم، درمان دیابت، سوختگی‌ها و واژینوپلاستی، گفت: معمولا وقتی جنین متولد می‌شود، پرده آمنیوتیک بدون هیچ استفاده‌ای، دور انداخته می‌شود.
بنا بر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی ایران، وی خاطر نشان کرد: چون ممکن بود هنگام زایمان طبیعی فرد دچار برخی آلودگی‌ها شود، ترجیح دادیم که از طریق زایمان سزارین پرده‌ها تهیه شوند؛ افرادی که حاضر بودند پرده‌های آمنیوتیک را از جفتشون جدا کنیم از نظر تمام بیماری‌های ویروسی از جمله هپاتیت و اچ آی وی، حتی کلامیدیا و مایکوپلاسما بررسی شدند و در نهایت حدود ۵۰ پرده آمنیوتیک در بیمارستان فیروزآبادی برای این پژوهش تهیه شد.
دریافت صفحه با کد QR